بزرگترین کتابخانه دیجیتال فهارس نسخ خطی جهان در آستان قدس افتتاح می‌شود

حجت‌الاسلام سیدجلال حسینی در نشست خبری که امروز در سالن کنفرانس کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی برگزار شد، ضمن گرامی‌داشت دهه فجر، اظهار کرد: هر کتابخانه‌ای چندین نسخه خطی دارد و برای هر نسخه خطی باید فهرست آن نوشته شود و ما تمام این فهرست‌های نسخ خطی را در بیش از ۱۰۰ کشور جمع‌آوری کرده و اینجا متمرکز گردد. این یک پروژه چندساله است که فاز اول و دوم آن انجام شده و اگر این اتفاق رخ دهد، شما به‌ عنوان محقق به هر نسخه خطی که نیاز داشته باشید، با مراجعه به کتابخانه آستان قدس رضوی خواهید دانست نسخه‌های این کتاب در کجای جهان قرار دارد.

رییس سازمان کتابخانه‌ها و موزه‌های آستان قدس رضوی تریح کرد: من کتابخانه‌های آستان قدس را ثمره انقلاب می‌دانم. این کتابخانه یکی از قدیمی‌ترین کتابخانه‌های ایران است. مجموعه‌های غنی آن، به ویژه گنجینه خطی، آوازه جهانی دارد به برکت و یمن انقلاب اسلامی و در سایه حضرت شمس‌الشموس این کتابخانه بارور شد و تبلور دیگری پیدا کرد و امروز به جایگاهی رسیده که می‌تواند در دنیا به عنوان یکی از معتبرترین کتابخانه‌ها حرفی برای گفتن داشته باشد.

وی با اشاره به قدمت و تاریخ این کتابخانه که مربوط به قرن دوم هجری قمری است، در مورد منابع موجود در این کتابخانه گفت: این کتابخانه بیش از ۳۰ میلیون منبع کتابخوانی اعم از کتاب‌های چاپی، کتاب‌های نفیس، منابع خطی و سنگی، منابع سمعی بصری، اسنادی و مطبوعاتی به ۹ زبان دنیا را در خود جای‌ داده است.

رییس سازمان کتابخانه‌ها ‌و موزه‌های آستان قدس رضوی ادامه داد: مخاطبان، اعم از زائران و اعضای دائمی این مجموعه، سالانه هفت میلیون نفر برآورد شده که این تعداد اعضا به‌ عنوان یکی از مهم‌ترین شبکه‌های مستمر فعالیت علمی فرهنگی در آستان قدس به‌شمار می‌آید. از لحاظ گستره جغرافیایی آستان قدس در سراسر کشور نزدیک ۶۰ کتابخانه داخلی و یک کتابخانه هم در خارج از کشور دارد که باعث شده این کتابخانه‌ها به همراه کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی قطب‌های فرهنگی و علمی آستان قدس در سراسر کشور به‌شمار رود.

کتابخانه‌ها پیشران تحقق مرجعیت علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی است

حسینی با بیان این‌که گام دوم انقلاب، ورود به مرحله خودسازی، جامعه‌سازی و  تمدن‌سازی است، سیاست‌ها و برنامه‌های اجرایی این سازمان برای تحقق گام دوم انقلاب که توسط رهبری مطرح شده است را دارای اهمیت بسیار خواند و تصریح کرد: ما کتابخانه را پیش‌ران تحقق مرجعیت علمی و فرهنگی درآستان مقدس امام‌رضا(ع) می‌دانیم. کتابخانه می‌تواند خواستگاهی برای تحقق علمی، نظری و عملی بیانیه گام دوم انقلاب باشد. این در حالی است که رشد و تحول فرهنگی جامعه، باعث رشد همه ابعاد خواهد شد و تا زمانی‌که کتابخوانی به‌ عنوان فرهنگ رایج، توسعه پیدا نکند، رشد فرهنگی اتفاق نمی‌افتد.

وی با اشاره به سه توصیه مقام معظم رهبری در این برنامه که مبتنی بر گسترش علم و پژوهش، گسترش معنویت و اخلاق و تاکید بر سبک زندگی اسلامی است، گفت: مجموعه کتابخانه‌های آستان قدس با حدود ۶۰ کتابخانه در سراسر کشور می‌تواند به ترویج علوم و دانش در کشور کمک کند. در همین راستا این کتابخانه توانسته دسترسی مردم مشهد و استان خراسان‌ رضوی به کتاب را ارتقا بدهد.

رییس سازمان کتابخانه‌ها ‌و موزه‌های آستان قدس رضوی افزود: هدف ما از مجموعه‌سازی منابع، معرفی کتب ارزشی، برگزاری مسابقات و نمایشگاه‌های فرهنگی و اطلاع‌رسانی در فضای مجازی، ارتقای فضیلت‌های اخلاقی جامعه و توسعه معنویت است و بر همین اساس برنامه‌های خود را طراحی کرده‌ایم. همچنین ما از سال‌های گذشته با ایجاد واحدهای متمرکز به منظور گسترش فرهنگ مطالعه و کتابخوانی برای ایجاد برنامه‌های متنوع تلاش کردیم تا فرهنگ کتاب‌خوانی در جهت حل مشکلات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعه امتداد پیدا کند.

حسینی با بیان اینکه رسالت کتابخانه‌ها کمک به حل مشکلات فرهنگی و تربیتی خانواده‌هاست، خاطرنشان کرد: باور داریم اگر کتاب در قفسه‌ها محبوس باشد، ما به ماموریت خودمان عمل نکرده‌ایم. زمانی کتابخانه‌ها در رسالت خویش به توفیق می‌رسند که مشکلات اجتماعی، فرهنگی و تربیتی ما حل شده باشد.

وی با اشاره به اینکه کتابخانه آستان قدس تجلی دلدادگی میلیون‌ها انسان به ساحت اهل بیت(ع) است، ادامه داد: حوزه وقف بسیار اهمیت دارد. ما درسال ۹۷ حدود ۲۲۰ هزار اثر و منابع وقفی داشتیم که در سال ۹۸ این تعداد به حدود ۳۲۳ هزار اثر رسیده و در ۱۰ ماه ابتدای سال ۹۹ نیز با در نظر گرفتن شرایط کرونایی، ۸۲۶ هزار اثر و منبع وقفی جذب کرده‌ایم که این آثار شامل انواع منابع کتب خطی، اسناد، اشیای موزه‌ای، کتاب‌های چاپ سنگی، کتاب‌های چاپی و منابع مطبوعاتی است. بر اساس این آمار امسال در مقایسه با سال گذشته ۲.۵ برابر وقفیات بیشتری جذب کرده‌ایم که ارزش ریالی آن حدود ۱۳ میلیارد تومان است. امیدواریم این آمار در سال‌های آینده رشد بیشتری داشته ‌باشد.

رییس سازمان کتابخانه‌ها ‌و موزه‌های آستان قدس رضوی با اشاره به این‌که مقام معظم رهبری بزرگترین اهداکننده آثار به موزه آستان قدس است، بیان کرد: یکی از راه‌های حفظ آثار نفیس، حفظ آن در حافظه ملی یا جهانی است. وقتی اثری در فهرست جهانی ثبت می‌شود، آن اثر به ویترین بین‌المللی با بینندگانی از سراسر دنیا راه پیدا کرده‌است. در سال ۹۹ توانستیم ۱۵ اثر از آثار موجود در موزه آستان قدس را در شهریور ۹۹ به ثبت ملی رسانده و بنا داریم در سال آینده ۲۰ اثر دیگر را به ثبت برسانیم.

موضوع زیارت به عنوان میراث ناملموس به ثبت ملی رسیده است

حسینی با اشاره به جایگاه و مفهوم زیارت در فرهنگ تشیع گفت: با تلاش همکارانم چه در مجموعه آستان قدس و چه در خارج از این مجموعه، ما توانستیم موضوع زیارت را به‌ عنوان یک میراث ناملموس مذهبی به ثبت ملی برسانیم و در حال حاضر مقدمات ثبت جهانی این مفهوم را آماده کرده‌ایم.

وی ادامه داد: برگزاری سه‌شنبه‌های فرهنگی یک اقدام ابتکاری در جهت معرفی آثار فرهنگی بود که حتی در شرایط کرونایی هم به‌ صورت وبیناری برگزار شد. سه‌شنبه‌های فرهنگی در راستای معرفی گنجینه آستان قدس رضوی طراحی شده و همکاران‌مان هر هفته یک اثر را با حضور اساتید برجسته، این گنجینه را به دنیا را معرفی می‌کنند. در این بین بارها پیش آمده به محض این‌که سه‌شنبه‌های فرهنگی برگزار شد، از نقاط مختلف جهان پیغام فرستادند که ما می‌خواهیم پژوهش کنیم و نمی‌دانستیم که این منبع در این کتابخانه وجود دارد.

حسینی با اشاره به موفقیت‌های موزه آستان قدس در این دوران بیان کرد: ما با مهم‌ترین موزه‌های دنیا تفاهم‌نامه امضا کرده‌ایم و درصدد امضای تفاهم‌نامه‌های بیشتر نیز هستیم. در همین راستا یک جلسه وبیناری با موزه روسیه برگزار شده که در آن مقدمات امضای یک تفاهم‌نامه فراهم شد. در سال ۲۰۲۰ میلادی با توجه به شرایط کرونایی و در راستای تحقق شعار بین‌المللی «موزه ها زنده‌اند» موزه آستان قدس با یک جهش و تکاپو در فضای مجازی، از سوی شورای بین‌المللی موزه‌ها به ‌عنوان یکی از موزه‌های موفق جهان در این شرایط انتخاب شد.

وی با اشاره به برنامه‌های آینده این سازمان خاطرنشان کرد: کتابخانه‌های آستان قدس در سال آینده، توسعه ۹۰۰۰ متر مربعی خواهد داشت که آن هم در بخش مخازن این کتابخانه است. در این مخازن بیش از ۱۶۰ هزار نسخه خطی و سنگی از یک بازه هزار ساله نگهداری می‌شود. ما موظفیم این میراث را برای آیندگان حفظ کنیم. مخازن جدید با رعایت استانداردهای لازم برای نگهداری منابع و میراث مکتوب جهان اسلام مراحل پایانی تجهیز و آزمایش سیستم‌ها را می‌گذراند و هم‌اکنون حدود ۵۰۰ هزار منبع به این مخازن منتقل شده که می‌تواند به مرجعیت علمی آستان قدس کمک کند.

رییس سازمان کتابخانه‌ها ‌و موزه‌های آستان قدس رضوی در خصوص برنامه‌های این سازمان در دهه فجر ۹۹ بیان کرد: در جهت ترویج فرهنگ مطالعه و در دسترس بودن کتب برای هم‌وطنان مناطق محروم، اهدا و امانت بلندمدت کتاب را در  دستور کار قرار داده‌ایم. همچنین موفق شدیم ۲۰ هزار جلد کتاب به ۱۲ مرکز اهدا کنیم. در دهه فجر امسال دو کتابخانه را آماده افتتاح داریم که یکی کتابخانه حضرت معصومه(س) در شهرک رضوی و دیگری کتابخانه مسجد پنج‌تن در خیابان ودکی ۲۰ است. این کتابخانه‌ها بالغ بر ۲۵۰ متر زیربنا دارد و مشتمل بر ۵۵۰۰ نسخه منبع کتابخانه‌ای و بخش‌های مختلفی مثل تالار قفسه‌باز، ایستگاه کودک، ایستگاه مطبوعات، ایستگاه اینترنت و منابع دیجیتال است که امیدواریم بتوانیم تا ۲۲ بهمن این کتابخانه‌ها را به ‌صورت رسمی افتتاح کنیم.

حسینی گفت: پایگاه تخصصی انقلاب اسلامی در سامانه کتابخانه دیجیتال آستان قدس افتتاح شده و ۲۰ هزار منبع دیجیتال با موضوع انقلاب اسلامی در دسترس پژوهشگران و علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت. همچنین پایگاه تخصصی نشریات دیجیتال خراسان در حال حاضر با حدود ۱۵ هزار نشریه دیجیتال در ۲۸۰ عنوان که مربوط به خراسان است، وارد این سامانه شده و از طریق سامانه دیجیتال کتابخانه آستان قدس قابل دسترسی است.

رییس سازمان کتابخانه‌ها ‌و موزه‌های آستان قدس رضوی با بیان اینکه تحقق مرجعیت علمی با حرف زدن امکان‌پذیر نیست، خاطرنشان کرد: امانت الکترونیک منابع از طریق سامانه دیجیتال کتابخانه آستان قدس رضوی کار بزرگی بود که در این طرح بیش از ۱۰ هزار کتاب چاپی به زبان‌های فارسی و عربی را توانستیم در دسترس عموم قرار دهیم که با ارائه این خدمت، در حال‌حاضر پژوهشگران جهان می‌توانند منابع مورد نیاز خود را درخواست کنند تا نسخه دیجیتال آن به صورت امانت در اختیارشان قرار گیرد.

وی با اشاره به اینکه کتابخانه آستان قدس می‌تواند به پیش‌برد همه اهداف علمی و فرهنگی آستان قدس کمک کند، بیان کرد: برنامه دیگر ما ارسال مقالات از طریق شبکه‌های اجتماعی بود که با هدف بهینه‌سازی خدمات دیجیتال و رفع نیاز کاربران فایل مقالات را در دسترس علاقه‌مندان قرار می‌دهد. همچنین امیدواریم در فاز بعدی این پروژه سایر منابع را نیز در اختیار علاقه‌مندان قرار دهیم.

حسینی تصریح کرد: ایستگاه مطالعه دیجیتال به درخواست اداره‌کل دادگستری خراسان رضوی تشکیل شد و با راه‌اندازی این ایستگاه مطالعه دیجیتال امکان دسترسی به بیش از ۱۰۰ هزار کتاب و مقاله از طریق ۲۵۰ سامانه نرم‌افزاری در اختیار اداره‌ کل دادگستری استان قرار گرفت.

رییس سازمان کتابخانه‌ها ‌و موزه‌های آستان قدس رضوی با بیان برنامه‌ این سازمان برای معرفی گنجینه آستان قدس رضوی، اعلام کرد: مهم‌ترین اقدام ما در این زمینه ساخت یک فیلم مستند که در ۱۵۰ قسمت ۲۰ دقیقه‌ای برای پخش نوروزی از شبکه‌های مستند، افق، جام‌جم و پرس‌تی‌وی است که تمام قسمت‌های آن تولید خودمان است و هیچ تصویر و بخش آرشیوی در آن استفاده نشده است. همچنین برای معرفی جهانی این گنجینه، این مستند با زیرنویس انگلیسی پخش خواهد شد.

حسینی با تاکید بر اینکه سیره امام رضا(ع) مبتنی بر مذاکره و گفت‌وگو است، گفت: اندیشگاه رضوی اقدام ارزشمندی است که در آستان قدس و کتابخانه طراحی و اجرا شده است. در حالی‌که تداوم شیوه گفت‌وگو و بحث عالمانه برای دسترسی به حقیقت و ‌تحقق علمی کرسی‌های آزاد اندیشی و شناسایی روش‌مند، مهمترین پرسش‌ها و فرضیه‌های موجود در آثار نویسندگان حوزه علوم انسانی، فراهم ساختن شرایط و امکانات لازم برای گفت‌وگوی نقادانه، ایجاد بستر مناسب برای تبادل افکار و بیان تجارب جدید پژوهشگران مبتنی بر برقراری ارتباط دو سویه با مراکز پژوهشی آموزشی آستان قدس رضوی است.

وی افزود: در جهت برقراری تعاملات بین‌المللی شعار ما «دیپلماسی کتاب» است و می‌توانیم با محوریت کتاب در جهت ارتقای فرهنگ خودمان و تحقق عملی بیانیه گام دوم با مراکز علمی دنیا تعامل داشته باشیم. در همین رابطه مقدمات امضای تفاهم‌نامه با کتابخانه مونیخ، سوئیس و موزه لوور تهیه شده و آماده امضای تفاهم‌نامه‌ها هستیم.

رییس سازمان کتابخانه‌ها ‌و موزه‌های آستان قدس رضوی با اشاره به اعتبار و اهمیت نسخ خطی این کتابخانه گفت: سیاست ما در جذب نسخ خطی این است که معتقدیم کتابخانه آستان قدس باید تجلی‌گاه ثقلین شود و به دنبال این هستیم تا با جذب نسخه‌های خطی مرتبط با عالم تشیع به‌ عنوان تجلی‌گاه قرآن و سیره اهل‌ بیت(ع) شناخته شویم.

منبع:ایسنا